Cuộc cách mạng AI đánh dấu cột mốc lần đầu tiên con người có thể chia tải tri thức (cognitive offloading) cho máy. Không những thế, các mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) có khả năng chứa đựng một lượng thông tin khổng lồ, giống như cuốn bách khoa từ điển nhưng lại vô cùng thân thiện để truy cập và trao đổi.
Một ứng dụng phổ biến của AI là giáo dục và đào tạo. Bạn muốn học gì AI cũng sẵn lòng dạy. Nhưng liệu tự học với AI có tốt hơn học truyền thống hay không?
Cách đây 3 tuần, tôi quyết định học một nội dung mà tôi hứng thú theo 2 phương pháp và so sánh kỹ lưỡng sau khi hoàn thành.
Cách thức tự học
Tôi chọn một nội dung mình muốn tìm hiểu, cụ thể là phương pháp Eriksonian Hypnotheraphy của bác sĩ Milton Erickson.
Tự học với AI: tôi chọn sử dụng Learning Coach Gem của Gemini 2.5 Pro – là phiên bản AI thông minh top 3 ở thời điểm hiện tại (cùng với Claude 3.7, GPT o3 và Grok 3). Gem thì giống như các Custom GPT, là các chatbot được cài đặt lại với custom instructions theo mục đích riêng.
Tôi đặt ra yêu cầu nội dung muốn học và để Learning Coach AI dắt tôi đi tuỳ theo ý muốn của bạn ấy.
Tự học truyền thống: tôi mua 1 khoá học trên Udemy của Dan Jones, một tác giả và nhà trị liệu nổi tiếng người Anh. Sau thời Covid, chắc online learning cũng có thể coi là một dạng học khá “truyền thống”, chỉ sau cắp sách tới trường.
Tôi học tuần tự từng bài, làm hết các quiz, và hoàn thiện khoá học theo đúng tiêu chuẩn tự học của Udemy, và nhận chứng nhận tốt nghiệp.
Kết quả học truyền thống
Như thường lệ, học với giáo viên giỏi theo kiểu truyền thống thì lượng kiến thức rất đồ sộ, chi tiết, có nhiều chia sẻ thú vị và có tính cá nhân hoá cao như các case studies, ví dụ, và các quan điểm rất riêng của giáo viên.
Khoá học mà tôi chọn có 9 mục, 60 bài giảng nhỏ (dạng video) và tổng thời lượng clip là 9 tiếng. Mỗi mục có 1 bài quiz, tổng cộng là 9 quizzes tất cả.
Nếu giáo viên là người mình đã thích, học sẽ rất trôi vì mình hợp với năng lực cũng như cách dạy của giáo viên đó.
Điểm thiếu sót của học kiểu này: không thể mở rộng đi sâu vào lĩnh vực mình mong muốn và thảo luận với giáo viên, trừ khi là đi học offline. Nhưng học offline thì lại giới hạn về địa lý, không cho phép mình tiếp cận với giáo viên giỏi trên khắp thế giới.
Nếu các khoá học cho phép có thêm thảo luận 1:1 với giáo viên, hoặc có các cộng đồng học viên thì sẽ đáp ứng nhu cầu trao đổi tốt hơn. Theo tôi đó là một phần quan trọng trong giáo dục, chứ không đơn thuần chỉ có truyền đạt kiến thức và làm bài tập.
Học qua video trên Youtube hay Social Media cũng hay, nhưng tôi vẫn thích học khoá học bài bản hơn vì tính hệ thống, và độ sâu của kiến thức.
Kết quả học với AI
Với Coach AI, điều đầu tiên là bạn ấy cũng có khung giáo trình rất khoa học, nhưng nhìn chung là phiên bản ngắn gọn và tập trung vào các tri thức cốt lõi, có thể là để tối ưu hoá token.
Coach AI chia nội dung học thành 4 mục chính, với mỗi mục Coach sẽ trao đổi khoảng 3-4 tin nhắn với mình, đặt câu hỏi để đảm bảo mình hiểu bài, sau đó mới chuyển sang mục tiếp theo. Như vậy, lượng kiến thức AI cung cấp mặc định chỉ bằng một góc nhỏ xíu của khoá học Udemy (9 tiếng video).
Một điểm mạnh khi học với Coach AI là mình có thể xoáy vào bất cứ một điểm nào trong bài giảng mà muốn đào sâu, thậm chí chuyển hướng sang những trao đổi có tính triết học, Coach cũng chiều hết vì Coach là kho kiến thức mà.
Trên thực tế Coach AI giúp tôi hiểu sâu hơn và tìm ra rất nhiều thông tin và tri thức hay, Ngoài ra Coach AI cũng có thể “tự tạo” ra các ví dụ nhưng thường không có nhiều cảm xúc hoặc không đủ sâu sắc như chia sẻ của giáo viên thật.
Với các nội dung như tôi học, Coach AI cũng không thể “demo” cách thực hành. Điều này rất quan trọng. Với các môn học như EQ, kỹ năng mềm, việc làm mẫu cho các kỹ năng giao tiếp có thể là điểm quan trọng nhất của khoá học chứ không phải chỉ là kiến thức.
Vậy học với AI hay học truyền thống hay hơn?
Như các phân tích ở trên, có lẽ các bạn cũng mường tượng ra đáp án: học truyền thống ở thời điểm hiện tại vẫn toàn diện hơn học với AI rất nhiều.
Đừng chỉ học với AI không nếu nội dung cần học thực sự quan trọng và sâu sắc. Bạn sẽ dễ bị thiếu hụt kiến thức vì AI không đưa ra giáo trình quá chi tiết và đòi hỏi bạn phải có kỹ năng “đào sâu” để prompt ra các tri thức quan trọng. Điều này không phải lúc nào cũng làm được; không phải vì mình prompt không đủ giỏi, mà có thể vì mình thiếu kiến thức nền để hỏi chạm tới những phần tiềm ẩn đó.
Nếu chỉ học theo cách truyền thống, bạn sẽ vẫn có được rất nhiều kiến thức bài bản, có demo thị phạm, có bài tập để kiểm tra kiến thức.
Tuy nhiên AI hiện giờ rất rẻ và gần như miễn phí. AI có thể giúp bạn tìm hiểu thêm các phần mở rộng mà giáo trình chưa đề cập tới. Việc hỏi đáp với AI cũng có thể bù vào phần thiếu hụt trao đổi mà các khoá học online thường thiếu sót.
Để kết lại, AI chưa thể thay thế các khoá học bài bản, nhưng đồng thời AI không phải là đối thủ cạnh tranh của phương pháp học truyền thống. AI là một đối tác mạnh mẽ, giúp bạn cá nhân hóa và đào sâu hành trình tri thức của chính mình. Hãy tận dụng kho tàng tri thức này một cách khôn ngoan.