Hồi trước những năm 90 của thế kỷ trước, khi kinh tế Việt Nam còn khó khăn, mọi người trong xã hội đều chỉ quan tâm tới việc cơm áo gạo tiền. Gặp nhau câu chào hỏi thường thấy là: “Công việc của anh/chị dạo này như thế nào?”. Ăn trở thành một động từ xuất hiện mọi nơi: đi ăn cưới, ăn Tết, ăn chơi, làm ăn. Trẻ con luôn được dạy phải học giỏi để lớn lên đi làm kiếm tiền.
Thoát khỏi giai đoạn khổ cực, kinh tế thị trường thổi một làn gió mới vào sự phát triển của đất nước. Cùng lúc đó với sự cọ sát giao thoa với nền văn minh phương Tây, thế hệ trẻ bắt đầu tìm đến các giá trị cao hơn việc ăn và kiếm tiền. Ăn trở thành ẩm thực thưởng thức, và kiếm tiền trở thành những hoạt động kinh doanh sáng tạo, chứ không tầm thường, xôi thịt như trước.
Cũng trong lúc rối ren các giá trị văn hoá và các ưu tiên trong cuộc sống, chúng ta bắt đầu nhận thức được tiền và vật chất không đem lại nhiều niềm vui như chúng ta vẫn thường nghĩ. Và chúng ta bắt đầu coi hạnh phúc như là đích đến cuối cùng của cuộc sống.
Học tập để hạnh phúc. Làm việc để hạnh phúc. Yêu đương để hạnh phúc.
Vậy hạnh phúc là gì?
Khoa học phương Tây đã tiến xa trong việc nghiên cứu bản chất sự vật, sự việc. Với đầu óc tò mò của những kẻ khai phá, họ không bao giờ thoả mãn với những câu trả lời chung chung hoặc mang tính giáo điều thần thánh kiểu như hạnh phúc là ơn lành của Chúa. Sau khi nghiên cứu những phản ứng hoá sinh trong cơ thể, các nhà khoa học đã kết luận, hạnh phúc là kết quả của 4 loại hormones nội tiết sau:
Dopamine, hormone của khoái lạc và “nghiện ngập”. Dopamine sẽ được tiết ra khi bạn được thoả mãn các giác quan, ví dụ như: khi bạn ăn ngon, quan hệ tình dục, sử dụng rượu và các chất kích thích, chơi game, cờ bạc… Vốn là một hormone tưởng thưởng khi con người hoàn thành những công việc đem lại giá trị cho cơ thể và sự sinh tồn (ăn những loại thực phẩm giàu năng lượng, phát triển giống nòi…), cơ chế tiết ra dopamine chưa kịp thích ứng với những hoạt động mới mẻ mà loài người đã phát minh ra, ví như chưa phân biệt được hoạt động tình dục thực tế, và việc xem pornography trên Internet.
Dopamine cũng là được tiết ra khi bạn đạt được một thành tựu nhất định. Đó là lý do tại sao chúng ta cảm thấy hạnh phúc khi hoàn thành to-do list trong ngày, đạt được doanh thu tháng hay kết thúc một khoá học.
Serotonin, hormone của tâm trạng. Nếu cơ thể thiếu serotonin sẽ dễ rơi vào trạng thái trầm cảm, u uất. Serotonin được tiết ra nếu bạn ăn uống đầy đủ tinh bột và những thức ăn có nhiều L-tryptophan (gà, bò, trứng, cá hồi, cá ngừ, các loại đậu đỗ…), tiếp xúc nhiều với nắng mặt trời và tập thể thao đều đặn. Không khó hiểu khi các nước Bắc Âu có tỷ lệ tự sát cao bởi tình trạng mùa đông ảm đạm kéo dài. Sự thiếu hụt Serotonin là một nguyên nhân quan trọng dẫn tới kết quả đáng buồn này.
Oxytocin, hormone của tình yêu. Ahhh oxytocin, kẻ giấu mặt đằng sau những giây phút thăng hoa của tình yêu. Bạn có còn nhớ cảm giác phấn khích nhảy chân sáo sau lần đầu nắm tay người phụ nữ mình yêu? Hay những giây phút lâng lâng trước mỗi cuộc hẹn hò lứa đôi? Đó chính là nhờ oxytocin. Oxytocin được tiết ra nồng nhiệt trong 6 tháng đầu yêu đương, và đặc biệt là lúc quan hệ tình dục.
Hơn cả tình yêu đôi lứa, oxytocin còn là thứ hormone của tình mẫu tử. Nhờ oxytocin mà bé đang quấy có thể ngủ ngon trong vòng tay mẹ; nhờ oxytocin mà sữa mẹ được tiết ra mỗi khi gần bé. Hãy hỏi những bà mẹ cho con bú, họ sẽ miêu tả cho bạn sự thần kỳ của tạo hoá – mà phương Tây đã định nghĩa được là do hormone oxytocin kiểm soát.
Endorphin, hormone giảm đau kỳ diệu. Viết tắt của “endogenous morphine” Endorphin chính là một loại morphine tự nhiên do cơ thể sản sinh ra để giúp chúng ta vượt qua các cơn đau. Endorphin cũng được sinh ra khi chúng ta tập thể dục aerobic ở cường độ vừa phải nhưng đủ lâu – chính là trạng thái phê pha “runner’s high” mà những người chạy đường dài thường hay cảm nhận được.
Vậy đó, chúng ta hạnh phúc do sự chi phối của 4 loại hormones này. Kỳ diệu thay cho các nhà khoa học. Họ đã đi tìm, giải đáp và tái định nghĩa mục đích của cuộc sống bằng 4 loại hormones truyền dẫn thần kinh này.
Vậy thứ hạnh phúc có điều kiện này có phải đúng là những gì chúng ta truy cầu trong suốt cuộc đời của mình?
Niềm vui nào sâu sắc bền vững hơn hạnh phúc?
Vốn là một kỹ sư công nghệ thông tin với sự thống trị của não trái, tôi rút ra một kết luận rất “khoa học” là: nếu muốn hạnh phúc, chỉ cần tối ưu hoá 4 loại hormones này.
Thật đơn giản: tôi sẽ ăn uống ngon miệng, tập thể dục đều đặn, lâu lâu chạy đường dài, yêu đương và hoàn thành những gì mình đề ra. Như vậy cuộc sống sẽ viên mãn.
Quá dễ dàng! Hạnh phúc không còn dính tới những mục đích kiểu như phải mua nhà tậu xe – vừa lâu, vừa khó, lại đầy căng thẳng.
Tôi đã có những thành công nhỏ. Tôi sống “hạnh phúc” như những định nghĩa thông thường của xã hội. Hơn cả thế, tôi nỗ lực thoả mãn được luôn các tiêu chuẩn thành đạt của một người ở lứa tuổi của tôi. Cơ thể tôi nghiện thành tựu do “dopamine” đem lại.
Thế nhưng đến một ngày, những trăn trở lại trỗi dậy ở trong tôi. Tôi không bao giờ hài lòng với những thành tựu của mình. Nó là một chuỗi bất tận: khi đi xe đạp thì muốn mua xe máy, khi có xe máy lại cần ô tô, khi đã có ô tô lại muốn ô tô xịn hơn… Oxytocin thì phai nhạt cùng với thời gian của cuộc hôn nhân.
Và chỉ cần một biến cố xảy ra, chẳng hormones nào là cứu cánh cho những thảm hoạ nội tâm. Nhưng biến cố là cần thiết cho sự trưởng thành. Khi bạn tốt nghiệp một bài học, để lên một tầm cao mới bạn cần những thất bại. Nếu không được ban tặng những thất bại này, bạn sẽ mãi dừng ở vị trí của mình trong sự tiến hoá.
Ở trong thời điểm bĩ cực nhất, tôi quay lại với cội nguồn tâm linh của mình. Không phải thông qua Kinh Tạng Nikaya của Phật Giáo, tôi trở lại với gốc rễ của mình nhờ cuốn sách “Power of Now” của Eckhart Tolle. Những lời dạy của ông nhẹ nhàng, sâu sắc và đầy minh triết. Ông dạy tôi buông bỏ những hạnh phúc có điều kiện, và nương tựa vào sự bình an sâu thẳm trong tâm hồn.
Sự bình an này đến từ việc an trú trong giây phút hiện tại. Đi bộ biết mình đang đi bộ, biết chân mình đang cử động, biết phổi mình đang phập phồng, biết năng lượng đang tuôn chảy ở trong người. Cứ thế, thiền sinh đi sâu vào giây phút hiện tại, không mổ xẻ mà chỉ đơn giản quan sát và trầm vào sâu hơn trong các tầng của nhận biết.
Và phúc lạc sẽ tới. Vâng bình an đem tới phúc lạc. Một loại phúc lạc nhẹ nhàng, râm ran và vô điều kiện. Điều kiện có lẽ là duy nhất của phúc lạc là hãy đánh rơi hết những ảo giác của tâm trí, và chỉ đơn giản là hãy có mặt với cuộc sống ở ngay đây, ngay bây giờ.
Đó chính là niềm hạnh phúc giản đơn tĩnh tại mà tôi đã tìm ra được. Tôi hy vọng chia sẻ của tôi sẽ giúp bạn tìm đến thứ hạnh phúc nội tâm cao quý và bình yên này.
Chào 2018 nhé!
https://lifechange.vn/hanh-phuc-chi-la-san-pham-cua-hormones/